08. Algemeen financieel beleid

Intro

We zetten het bestaande financiële en fiscale beleid in 2016 voort en geven daarmee verder uitvoering aan het collegeprogramma ‘Mijn Assen’ en aan de realisatie van beleidsintensiveringen en de bezuinigingen uit de nota 'Minderen met Maat'. Voorstellen voor nieuw beleid en verdergaande bezuinigingen treft u in deze begroting niet aan.

De beleidsuitvoering in het sociale domein vindt plaats binnen de rijksmiddelen die hiervoor in 2016 naar onze gemeente overkomen. Er ontbreekt op dit moment nog een gedegen basis om het huidige beleid goed op zijn merites te beoordelen en eventueel bij te stellen.

We houden in onze overwegingen rekening met aanpassingen en verkennen mogelijkheden hiervoor. We blijven ons inspannen om de dreigende financiële schade van de verdeelmodellen zo veel mogelijk te beperken; we zetten de bestuurlijke lobby richting Den Haag voort.

We houden de algemene reserve achter de hand om eventuele tekorten in het sociaal domein op te vangen. Bij de Voorjaarsnota beoordelen we de stand van de beleidsuitvoering en de financiële positie opnieuw en kijken we waar bijsturing noodzakelijk is. Dat doen we gemeentebreed.

Wat willen we bereiken

Financieel gezond

We zorgen er voor dat onze financiële positie gezond blijft. We besteden de beschikbare middelen zorgvuldig, efficiënt, transparant en resultaatgericht. We zetten in op haalbare en betaalbare ambities.

We hebben de gemeentelijke huishouding, de uitvoering van grote projecten en de gemeentelijke grondexploitatie in control en hebben zicht op de risico’s.

Het gemeentelijk weerstandsvermogen dient als vangnet voor financiële tegenvallers.

Financiële spelregels

Om de gemeentelijke huishouding gezond en toekomstbestendig te kunnen blijven houden maken we scherpe keuzes in het beleid, de uitvoering en de inzet van middelen.

Duurzaam evenwicht

De begroting 2016 en de bijbehorende meerjarenramingen zijn met inbegrip van de budgettaire ruimte voor uitvoering van het collegeprogramma en de nieuw vastgestelde bezuinigingsopgaven sluitend.

We zorgen ervoor dat onze begroting duurzaam in evenwicht is en dat het gemeentelijk weerstandsvermogen op voldoende niveau is.

Gemeentelijke belastingen, heffingen en rechten (leges)

We heffen gemeentelijke belastingen als algemeen dekkingsmiddel. Voor de heffingen en rechten (leges) geldt het uitgangspunt van kostendekkendheid. We beperken de gemeentelijke heffingen en rechten (leges) tot diensten die wij uitvoeren op grond van onze wettelijke taak.

Financiering

We financieren de gemeentelijke uitgaven efficiënt en risicomijdend.

Wij doen dat binnen de wettelijke kaders en met inachtneming van het eigen ‘treasurystatuut’

Reservepositie

De omvang van onze reserves is afgestemd op het doel waarvoor ze zijn ingesteld. De gemeentelijke bestemmingsreserves en de gemeentelijk weerstandsvermogens blijven in 2016 op peil.

Betere sturing

Een compactere en begrijpelijker presentatie van de Programmabegroting, Voor- en Najaarsnota en het Jaarverslag vergroot de sturingsmogelijkheden van de raad. Het gaat daarbij om het beleid, de besteding van de middelen en de daarmee te bereiken maatschappelijke effecten.

Financiële verhouding/Gemeentefonds

De uitkering uit het gemeentefonds is algemeen dekkingsmiddel en bestemd voor gemeentebrede kostendekking.

Wat doen we daarvoor

Financieel gezond

We gaan in 2016 door met het financiële beleid en de afspraken daarover in de nota ‘Minderen met Maat’.

We zorgen er voor dat we de beschikbare middelen evenwichtig en op basis van integrale afweging van alle maatschappelijke belangen inzetten.

We geven met de beschikbare financiële ruimte van €1,5 miljoen verder uitvoering aan de realisatie van de afgesproken beleidsintensiveringen. Er is geen extra ruimte voor nieuwe beleidswensen in de begroting beschikbaar.

We monitoren de risico’s die de financiële positie in gevaar brengen en beoordelen de impact ervan. Dat geldt vooral voor de risico’s die we als gevolg van openeindregelingen en onzekerheden over de bekostigingsmodellen in het sociaal domein lopen. De impact ervan op onze financiële positie zal groot zijn als het rijk zijn beleid niet bijstelt.

We zetten de bestuurlijke lobby om deze schade te beperken in 2016 voort. Ondertussen bereiden we ons voor op maatregelen om financiële tegenvallers op te kunnen vangen. Nieuwe of verdergaande bezuinigingen kunnen daarvan onderdeel zijn.

In onze financiële plannen beperken wij ons voor nu echter tot het verder invullen en realiseren van de bezuinigingen 2015-2018 uit de nota ‘Minderen met Maat’.

We zorgen dat de gemeentelijke grondexploitatie ook volgend jaar in control en selfsupporting blijft. We hanteren reële waarderingsgrondslagen en zorgen voor adequate risicoafdekking.

Voor de realisatie en bekostiging van de FlorijnAs-projecten hanteren we vergelijkbare spelregels.

Terugloop van de gemeentelijke investeringsopgave heeft gevolgen voor de bedrijfsvoering en onze financiële positie. We oriënteren ons op beleid en maatregelen om deze ontwikkeling tijdig beheersbaar te krijgen.

Financiële spelregels

In 2016 gaan we in ons financiële beleid uit van de volgende spelregels:

structurele lasten worden gedekt door structurele baten;
we starten alleen nieuwe investeringen/projecten als er een sluitend dekkingsplan is;
we herijken beleid en ‘stapelen’ geen nieuw beleid op bestaand beleid;
middelen voor nieuw beleid zetten we alleen in op projectbasis. Voor continuering is altijd een nieuw besluit nodig en is beleids-evaluatie vereist;
budgetoverschrijdingen worden opgevangen binnen het betreffende beleidsterrein. Meevallers binnen het beleidsterrein zijn inzetbaar als compensatie voor deze overschrijdingen en niet bestemd voor nieuw beleid;
kortingen op rijksuitkeringen worden in beginsel opgevangen binnen het betreffende beleidsterrein;
tegenvallers in grondexploitaties vangen we op door te optimaliseren of te versoberen.

Duurzaam evenwicht

Het totaal van de middelen dat voor beleidsuitvoering beschikbaar is bedraagt €335,0 miljoen.

We vullen de nog openstaande bezuinigingsopgaven verder in en nemen nieuwe bezuinigingsmaatregelen als ontwikkelingen dat noodzakelijk maken. We maken in ons beleid zorgvuldig en gericht gebruik van de gemeentelijk reserves.

We geven verder uitvoering aan de bestaande bezuinigings- en dekkingsmaatregelen. De totale omvang daarvan bedraagt €7,3 miljoen structureel. Voor het komende jaar gaat het om €5,2 miljoen. Circa €0,4 miljoen hiervan raakt de bedrijfsvoering. De bezuiniging op de bedrijfsvoering loopt op tot €3,1 miljoen in 2018.

Van het bezuinigingspakket is €1,5 miljoen direct bestemd voor de uitvoering van het collegeprogramma ‘Mijn Assen’. Deze maatregelen zijn tijdgebonden.

In het sociaal domein houden we in de begroting 2016 voorlopig vast aan het vertrekpunt dat de uitvoering van de nieuwe taken in dit domein binnen de van het rijk overkomende middelen plaatsvindt. De prognoses voor Jeugdhulp, Wmo en Participatiewet zijn op dit vertrekpunt afgestemd. Voor de begroting betekent dit een risico. We blijven de ontwikkelingen in het sociaal domein en rekenmodellen daarom nauwlettend volgen. Samen met andere gemeenten, waaronder Gouda en Lelystad, bestuurlijke druk uitoefenen om nadelige gevolgen zo veel mogelijk te beperken.

In de aanloop naar de Voorjaarsnota 2016 maken we de balans opnieuw op. Dat is voor het maken van beleidskeuzes het eerstvolgende herijkings-bijstellingsmoment.

De programmabegroting 2016 voorziet in een veiligheidsmarge van €1,5 miljoen. Deze is samen met het weerstandsvermogen beschikbaar voor het opvangen van financiële tegenvallers.

Gemeentelijke belastingen, heffingen en rechten (leges)

De raming van de opbrengsten voor de onroerende zaakbelastingen voor 2016 zijn gebaseerd op de Woz-waarden per 1 januari 2015. Op basis hiervan stellen wij de tarieven voor 2016 vast.

De Ozb-tarieven voor 2016 volgen de inflatie. Daarnaast houden we rekening met een extra verhoging van 1,5%. Dit vloeit voort uit de nota ´Minderen met Maat´. Dit moet voor 2016 resulteren in een totale opbrengst voor de onroerende zaakbelastingen van circa €16,5 miljoen.

Het tarief voor de toeristenbelasting verhogen we in 2016 zoals afgesproken met €0,05 per overnachting.

De tarieven voor precario verhogen we met 1,5 %. Voor een aantal tarieven die de afgelopen jaren niet verhoogd zijn voeren we in 2016 een verhoging door op basis van een samengestelde index.

Gemeentelijke heffingen en rechten (leges)

De tarieven van het rioolrecht en de afvalstoffenheffing volgen in 2016 de ontwikkeling van de kosten. Dat doen we waar mogelijk ook bij de tarieven van de overige gemeentelijke heffingen.

Gemeentelijke heffingen en rechten (leges) voor niet wettelijke taken.

We brengen de heffingen en rechten voor niet wettelijke taken buiten het gemeentelijk belastinggebied. Zo is het exploiteren van begraafplaatsen geen wettelijke taak. De gemeente concurreert met particuliere begraafplaatsen. In 2016 leggen we een voorstel aan uw raad voor om de verordeningen op de begraafplaatsen in te trekken en te vervangen door algemene voorwaarden voor begraven en nieuwe tarieven.

Vennootschapsbelasting

Met ingang van 2016 vallen gemeenten onder heffing van de vennootschapsbelasting We bereiden ons voor op deze fiscale omslag en onderzoeken de financiële gevolgen en risico’s hiervan voor onze gemeente. Daarom hebben we financiële gevolgen voorlopig ‘pro memorie’ geraamd. In de Voorjaarsnota 2016 komen we hierop terug.

Financiering

We zorgen voor inzicht in lopende en toekomstige geldstromen. Het beheer van de geldstromen is gericht op kostenefficiency. We beperken renterisico’s. We letten op de houdbaarheid van onze schuldpositie. We willen op langere termijn aan onze verplichtingen tot rente en aflossing voldoen.

Van de totale schuld van €160 miljoen zijn de termijnen van aflossing en rentetarieven inmiddels voor €112 miljoen herzien.

We gaan door met het onderzoek naar mogelijkheden om onze schuldpositie en de rente- en aflossingsverplichtingen te verlichten.

De vertaling van het treasurybeleid in de gemeentebegroting blijft geënt op duurzaamheid en financiële stabiliteit. Vanuit die basis onderzoeken we de ‘houdbaarheid’ van het bestaande rente-omslagstelsel. Aanleiding hiervoor zijn de ontwikkelingen op de kapitaalmarkt en de vereenvoudiging van onze budgetterings- en administratieve processen.

Reservepositie

We zetten onze reserves gericht en gedoseerd in voor de uitvoering van ons beleid. Alle vanuit dat oogmerk in de begroting 2016 geraamde mutaties in de reserves zijn in overeenstemming met de besluiten van de raad.

Niet langer benodigde middelen vloeien terug naar de algemene middelen. Vandaar uit kunnen ze worden ingezet voor het realiseren van andere maatschappelijke doelen.

In de periode 2016-2018 vindt geen indexatie van de algemene en bestemmingsreserves plaats. Dit vloeit voort uit het in de begroting 2015 vastgestelde dekkingsplan.

De weerstandsreserves van de algemene dienst en het grondbedrijf hoeven in 2016 op basis van de huidige vooruitzichten niet te worden versterkt. Kans is aanwezig dat we de algemene reserve in 2015 en 2016 moeten inzetten om een dreigend tekort in het sociaal domein op te vangen. Hierover rapporteren we u in de Voor- en Najaarsnota(s).

De jaarrekening 2015 met de daarin verantwoorde inkomsten en uitgaven voor de drie gedecentraliseerde rijkstaken is het eerste ijkmoment voor de ´reserve sociaal domein´.

Als zich tekorten dreigen voor te doen in de gemeentelijke bestemmingsreserves, stellen we plannen en/of ambities bij of we zorgen voor aanvulling uit andere bronnen.

Aandachtspunt is de toereikendheid van de ´frictievoorziening´. Deze is bestemd voor de kosten van boventallig personeel. Maar de omvang ervan is niet berekend op extra uitstroom van personeel door de bezuinigingen waartoe in 2015 is besloten.

Betere sturing

We geven verder uitvoering aan het in 2014 door de raad vastgestelde stappen-/verbeterplan.

In dat verband is voor 2016 de presentatie van de Programmabegroting als webversie aan de orde. Daarnaast willen we door verbetering van de beleidspresentatie in de planning en control documenten een betere basis leggen voor tussen raad en college te voeren gesprek over het gevoerde beleid, de daarmee bereikte resultaten en de daarvoor ingezette middelen. Over deze aanpak zijn met de accountantscommissie afspraken gemaakt.

Financiële verhouding/Gemeentefonds

De uitkering aan het gemeentefonds voor het jaar 2016 is voorlopig bepaald op €156,2 miljoen. De integratie-uitkering sociaal domein die hier onderdeel van is bedraagt in totaal €83,4 miljoen.

Vanaf 2016 zijn de nadelige gevolgen van de eerste en tweede fase van de herijking van het gemeentefonds en die van de objectieve verdeelmodellen voor Jeugd, Wmo en Participatiewet voor het eerst voelbaar. Assen is op alle terreinen nadeelgemeente.

Het Rijk heeft het nadeel voor Assen becijferd op €72 per inwoner. Het gemeentefonds voorziet in een aantal overgangsmaatregelen die de financiële pijn voor de nadeelgemeenten tijdelijk enigszins verzachten. Ze resulteren erin dat de schade tot max. €15 per inwoner per jaar wordt beperkt. Voor onze gemeente betekent dat dat we vanaf 2020 met dit maximale nadeel te maken krijgen. Het nadeel komt bovenop de ‘reguliere’ kortingen die de Kabinetten Rutte I en II gemeenten hebben opgelegd.

De discussie rondom de juistheid, volledigheid en houdbaarheid van de nieuwe verdeel- modellen voor jeugd, Wmo en participatie (en de wet Buig) is nog volop gaande. Dat geldt ook voor de omvang en samenstelling van de macrobudgetten die het Rijk naar de gemeente doorsluist. Wij blijven ons samen met andere gemeenten inzetten voor een betere en rechtvaardiger verdeling van deze gelden.

Een positieve ontwikkeling is het herstel van de economie. Het gemeentefonds zou daar in principe van mee moeten profiteren.